Wspieracie działania inicjatywy obywatelskiej Polska-Słowacja-autobusy? Można to robić nie tylko poprzez zakup ich publikacji elektronicznych, wystarczą zwykłe lajki, komentarze i udostępnienia na Fejsie. Mijający rok 2024 przyniósł kolejną linię transgraniczną (Nowy Targ – Stary Smokowiec), utrzymanie i wzrost popularności linii uruchomionych w 2023 roku (Krynica – Bardejov i dwie linie do Trsteny) i skuteczne przeforsowanie uruchomienia autobusu Zakopane – Stary Smokowiec w 2025 roku. Porażki – nadal nie ma pociągów Gdynia – Poprad/Koszyce i codziennych całorocznych pociągów Muszyna – Poprad, w obu przypadkach jest za mało podpisów zwykłych ludzi w petycjach i za małe zaangażowanie ludzi na Fejsie, w tym społeczności Słowaków w Polsce i Polaków na Słowacji. Co się udało a co nie, co nas czeka w 2025 roku, jak można pomóc?
Rok 2023: uruchomienie aż trzech linii transgranicznych. W roku 2024: kolejna linia
Zanim podsumujemy obecny 2024 rok, cofnijmy się do roku poprzedniego. W 2023 roku udało się uruchomić aż trzy linie transgraniczne, o które od 2016 roku zabiegała Inicjatywa obywatelska Polska-Słowacja-autobusy. To linie: Krynica – Bardejov, Bukowina Tatrzańska – Zakopane – Trstena i Trstena – Termy Chochołowskie.
Jesienią 2023, po zaledwie trzech miesiącach od uruchomienia, prosamochodowe władze Ministerstwa Spraw Wewnętrznych niemal zniszczyły sukces linii transgranicznych, na który przez prawie 10 lat pracowało wiele środowisk. Z dnia na dzień wprowadzono tymczasowe kontrole graniczne na granicy polsko-słowackiej, co samo w sobie jest jeszcze dopuszczalne, ale przy tej okazji MSWiA wprowadziło zakaz przekraczania granicy przez autobusy w wybranych przejściach granicznych, dopuszczając wyłącznie ruch samochodowy. Trudno o bardziej absurdalny cios w komunikację publiczną przy równoczesnym wspieraniu ruchu samochodowego. Decyzję tę wprowadziła ustępująca władza PiS a kontynuował ją do początku roku 2024 rząd Donalda Tuska. Przez około pół roku nie mogły kursować dopiero co uruchomione autobusy Bukowina Tatrzańska – Trstena i Trstena – Termy Chochołowskie. Wiosną 2024 ruch graniczny dla autobusów przywrócono, ale fatalne skutki tej nieodpowiedzialnej decyzji odczuwamy do dziś: zaufanie do transportu publicznego buduje się latami, a zniszczyć je można jedną nieodpowiedzialną decyzją, właśnie taką, po której setki i tysiące pasażerów już nigdy więcej nie zaufają autobusom, tylko na zawsze i ostatecznie zwrócą się ku autom i tylko im.
W 2024 r. pomimo wznowienia kursowania autobusów transgranicznych, świadomość ich istnienia wśród potencjalnych pasażerów jest niska. Badania wykazały, że wiele osób nie wie o regularnych połączeniach, co wynika z częstych przerw w kursowaniu w przeszłości. Eksperci podkreślają, że nowa linia autobusowa powinna funkcjonować bez większych zmian przez co najmniej 5 lat, aby zyskać zaufanie pasażerów. Częste zawieszania i uruchamianie linii powodują dezorientację i zniechęcają do korzystania z transportu publicznego. Władze powinny albo uruchamiać linie na dłuższy okres, albo wstrzymać się z ich uruchomieniem do czasu zapewnienia stabilnego funkcjonowania. Tylko takie podejście może przyczynić się do rozwoju transportu publicznego na pograniczu.
Dlatego ważnym aspektem działalności Inicjatywy obywatelskiej Polska-Słowacja-autobusy w 2024 roku była promocja autobusów transgranicznych i informacja pasażerska o tym, jak podróżować z Polski na Słowację i jak podróżować transportem publicznym po Słowacji. Stworzyliśmy serię artykułów na ten temat oraz przewodnik „Słowackie Tatry i inne góry transportem publicznym”.
W maju 2024 władze Małopolski uruchomiły kolejny autobus transgraniczny o który zabiegała nasza inicjatywa. To weekendowy całoroczny autobus Nowy Targ – Stary Smokowiec.
Działania na rzecz lepszego transportu publicznego o charakterze ogólnopolskim
Rok 2024 to także czas, gdy Inicjatywa obywatelska Polska-Słowacja-autobusy mocno wyszła z działaniami i inicjatywami o charakterze ogólnopolskim i ogólnotransportowym, dotyczącymi zreformowania transportu publicznego i walki z wykluczeniem komunikacyjnym. Tu mieliśmy dwie inicjatywy.
Pierwsza to petycja „Pięć razy TAK dla transportu publicznego”. To trudna petycja, nie dla każdego zrozumiała – bo nie oferująca natychmiastowych rozwiązań. Ale konieczna, by zwalczyć wykluczenie komunikacyjne. Petycja została rozpatrzona przez resort infrastruktury pozytywnie, ale na efekty trzeba będzie poczekać – a przede wszystkim ciągle patrzeć na ręce urzędnikom i politykom… Bo jeżeli tego nie będziemy robić, to szybko wygaszą działania przeciw wykluczeniu komunikacyjnemu. A jeżeli to nie Inicjatywa obywatelska Polska – Słowacja – autobusy będzie im patrzeć na ręce, to nikt inny tego nie zrobi… Niestety, takie są realia.
Druga inicjatywa – to poradnik „Zrób sobie autobus regionalny. Poradnik dla mieszkańców Małopolski”. Skorzystać mogą z niego również mieszkańcy innych regionów. To bezpłatny poradnik, który powstał bez jakiekolwiek zewnętrznego wsparcia, a można go pobrać tutaj.
Rok 2025. Autobus Zakopane – Stary Smokowiec
Nasza inicjatywa od 2017 roku działała na rzecz uruchomienia samorządowych autobusów, łączących Zakopane ze słowackimi Tatrami Wysokimi i nawiązującymi do zlikwidowanych obecnie komercyjnych autobusów Stramy Zakopane – Stary Smokowiec – Poprad. Tamte autobusy były hitem, ich wadą była natomiast sezonowość: kursowały jedynie od czerwca do października. Po 2020 roku nawet ich nie było. Pojawiły się co prawda autobusy Flixbusa, ale w godzinach które nie nadawały się na jednodniową wycieczkę.
Jak przywrócić autobus Zakopane – Poprad lub przynajmniej Zakopane – Stary Smokowiec (w Smokowcu i tak można się przesiąść w często kursujące autobusy i elektryczki do Popradu)? Wbrew pozorom nie jest to takie proste i samorządowcy z obu krajów byli bliscy by z tego powodu machnąć na to ręką, zgodnie z ich zasadą – jak coś jest trudne, to tego nie robimy. Uruchamianie autobusów transgranicznych samo w sobie nie jest łatwe ze względów proceduralnych. Dopiero w 2021 roku na konferencji w siedzibie Kolei Małopolskich, zorganizowanej z naszej inicjatywy, udało się wypracować mechanizm finansowy takich połączeń: każdy z partnerów (polski lub słowacki) ma uruchamiać całkowicie na własny koszt swoje połączenia na zasadzie, że polski organizator płaci również za odcinek słowacki i w całości odpowiada za daną linię, a słowacki organizator w całości odpowiada i finansuje również polski odcinek. Dlatego np. linia Bukowina Tatrzańska – Trstena w całości jest finansowana przez marszałka Małopolski, a linia Bardejov – Krynica jest całkowicie organizowana i finansowana przez Słowaków, przez Kraj Preszowski – również jej polski odcinek. Wcześniej nie dało się uruchomić autobusów transgranicznych, bo strony przez całe lata nie umiały się dogadać, jak podzielić koszty obsługi linii. Aż dopiero my przeforsowaliśmy rozwiązanie, że tego nie da się podzielić i trzeba te linie transgraniczne uruchamiać na zasadzie parytetu.
I ten model działa. Ale może działać tylko w przypadku, gdy krajowy (polski, słowacki) odcinek trasy jest dużo większy, niż odcinek zagraniczny (np. odcinek krajowy to 2/3 lub więcej całej trasy, a odcinek zagraniczny to tylko krótki dodatek). To ważne ze względów księgowych i innych. Tymczasem linia Zakopane – Poprad lub nawet Zakopane – Stary Smokowiec tego kryterium nie spełnia – jak nie patrzeć, odcinek polski i słowacki to pół na pół.
W dodatku, zgodnie z polską absurdalną ustawą o publicznym transporcie zbiorowym, województwo (w tym Koleje Małopolskie) może uruchomić tylko te linie autobusowe, które po polskiej stronie obejmują co najmniej DWA powiaty. A nie jeden. A tymczasem linia Zakopane – Stary Smokowiec lub Zakopane – Poprad obejmują po polskiej stronie tylko jeden powiat – Tatrzański. Zgodnie z polską absurdalną ustawą, taką linię powinny uruchomić nie Koleje Małopolskie, nie marszałek Smółka, tylko Powiat Tatrzański, który wcale nie chce o tym słyszeć. Co zatem należałoby zrobić, by autobus Zakopane – Stary Smokowiec uruchomiły Koleje Małopolskie i marszałek województwa?
Muszą to być autobusy wojewódzkie, czyli linia autobusowa musi po stronie polskiej obejmować DWA powiaty. Tatrzański i Nowotarski. Dlatego już w 2021 roku Inicjatywa Obywatelska Polska-Słowacja-autobusy opracowała model, jak ta linia może funkcjonować. I właśnie teraz, w 2025 roku, ten nasz model zostanie wdrożony w życie.
Mowa o sztucznym wydłużeniu linii Stary Smokowiec – Zakopane do sąsiedniego Powiatu Tatrzańskiego. Czyli gdzie? W grę wchodzą dwa rozwiązania: do Nowego Targu lub do Chochołowa. Większy sens ma Chochołów, a konkretnie – Chochołów Granica i połączenie tego z linią A15 Bukowina Tatrzańska – Chochołów – Trstena.
To właśnie ogłosił niedawno marszałek Smółka. W 2015 roku powstanie linia A15.2 – Chochołów – Zakopane – Bukowina Tatrzańska – Jurgów. W domyśle – przedłużona po stronie słowackiej do Starego Smokowca.
Czy linia będzie przedłużona po stronie słowackiej również po orawskiej stronie, do Trsteny? Tego nie wiemy. Tak byłoby najlepiej. Powstałaby wówczas unikalna linia Trstena – Chochołów – Zakopane – Jurgów – Stary Smokowiec, czyli linia słowacko-polsko-słowacka. Tym bardziej warto nas wspierać, byśmy o to zabiegali. Jak pokazuje doświadczenie – nasze propozycje, petycje, koncepcje eksperckie są w końcu realizowane przez polityków. Ale nie od razu, z reguły po pół roku – roku – dwóch – czterech latach. I co nas śmieszy, ale co też jest przykre – przy dziwnym nastawieniu polityków PiS (ale PO również), którzy zamiast normalnie zaprosić nas do współpracy, na spotkanie, zamiast podziękować za naszą działalność – przemilczają ją. Z władzami PiS w Małopolsce mamy od 2020 roku taką relację, że od 2020 roku i tak wdrażają dokładnie to o co zabiegamy, ale w taki sposób by udawać że nasza inicjatywa nie istnieje, żeby broń Boże nie przyznać, że w pracach nad autobusami transgranicznymi brał udział Jakub Łoginow lub Arkadiusz Kugler z Inicjatywy obywatelskiej Polska-Słowacja-autobusy – nie nie nie, to wszystko tylko zrobili politycy PiS i podlegli im urzędnicy. Ministerstwo Infrastruktury rządzone przez PSL i obecną koalicję Donalda Tuska, totalnie przeciwne PIS, ma zresztą dokładnie ten sam sposób traktowania niezależnych inicjatyw eksperckich. Samo się zrobiło, inicjatywy eksperckie i obywatelskie trzeba przemilczeć.
Nie ma problemu, ważne, że wszystkie nasze inicjatywy są wdrażane. A że w taki sposób? Obie strony doskonale się do tego przyzwyczaiły. To już taki rytuał: my coś zgłaszamy, nagłaśniamy, robimy petycje i temat jest żywy w mediach – po jakimś czasie władze to realizują jako swoje, nas ignorując i udając że nas nie ma. Ważne, że temat posuwa się do przodu.
Co się nie udało i dlaczego?
Nie jesteśmy rządem, nie jesteśmy prorządowym blogiem, nie jesteśmy pisowskim samorządem Małopolski – więc nie będę udawać, że wszystko idzie wyśmienicie. Rok 2024 to także rok porażek. Oto one.
Nie udało się uruchomić pociągów Gdynia – Kraków – Muszyna – Poprad/Koszyce, polskie władze są głuche na ten postulat. Nie wiadomo co jeszcze należałoby zrobić by to się zmieniło. Podpisy pod petycją nadal będą zbierane, skądinąd mogłoby być ich więcej…
Nie udało się też zmienić formuły pociągów Muszyna – Poprad na codzienne całoroczne. Strona słowacka (państwo, samorządy) tego chce, pasażerowie tego chcą, politycy i urzędnicy po polskiej strony… jak widać. Być może uda się coś w tej sprawie od lata, może nie. Zobaczymy.
W obu przypadkach nie mamy dobrego wyjaśnienia, co więcej z tym można zrobić. Nic, wspierajcie nas. Lajkami, udostępnieniami, komentarzami. Jedna osoba czy nawet kilka nie jest w stanie ogarnąć tego tematu, niestety.
Jak nas wesprzeć
Zanim zapytamy „JAK” wesprzeć Inicjatywę obywatelską Polska-Słowacja-autobusy, każdy z was musi sobie zadać pytanie – po co i czy warto. Czy na to zasłużyliśmy.
To już pytanie do każdego z was.
Jak widzicie, pewne rzeczy się udały, pewne rzeczy się nie udały. Działania Inicjatywy obywatelskiej Polska-Słowacja-autobusy trwają od 2016 roku. W ich ramach udało się uruchomić 4 linie transgraniczne, piąta linia (Zakopane – Stary Smokowiec) będzie uruchomiona w 2025 roku, udało się uruchomić pociąg Muszyna – Poprad ale jeszcze nie udało się przekonać władz do jego codziennego i całorocznego kursowania, choć jest na to szansa. Działamy też na rzecz poprawy transportu publicznego w skali ogólnopolskiej, w sposób jak wyżej.
Każdy z Państwa powinien sam ocenić. „Dużo starań ale linii transgranicznych wciąż jest za mało i kursują zbyt rzadko – nie doceniam, nie wspieram”. Albo: „dużo się udało, a może się udać jeszcze więcej, ta inicjatywa jest mega pozytywna i zasługuje na wsparcie”.
Jeżeli zdecydujecie się na to drugie, to wesprzeć nasze działania jest bardzo prosto.
Przede wszystkim, kup któryś z ebooków Jakuba Łoginowa, inicjatora i koordynatora Inicjatywy obywatelskiej Polska-Słowacja-autobusy. Ceny są już od kilku złotych do ok 30 zł. Chcesz te działania wesprzeć tylko symbolicznie? Kup najtańszy ebook za 4 złote. Interesujesz się Słowacją? Kup i przeczytaj Nieznany sąsiad. Podręcznik współpracy polsko-słowackiej.
Ale też: podpisuj nasze petycje, LAJKUJ nasze wpisy na FB i wchodź z nimi w interakcję. Przede wszystkim – KOMENTUJ i udostępniaj nasze posty. To zwiększa zasięgi i jest być albo nie być tego typu inicjatyw.