Tego lata ruszyły aż dwie samorządowe linie transgraniczne, będące efektem starań Inicjatywy obywatelskiej Polska-Słowacja-autobusy i pracowników samorządowych, pod koniec lipca ruszy kolejna: autobus Kolei Małopolskich z Bukowiny Tatrzańskiej do Trsteny. To przełom w komunikacji transgranicznej między Polską a Słowacją i sporo osób korzysta z okazji, by dzięki liniom transgranicznym Krynica – Bardejov oraz obu połączeń do Trsteny zwiedzić Słowację w najbardziej ekologiczny sposób, czyli transportem publicznym, który u naszych sąsiadów jest naprawdę dobrze rozwinięty. Zarówno Trstena, jak i Bardejov są lokalnymi węzłami transportowymi i docierając tam, możemy już bez problemu, bezpośrednio lub z przesiadkami, dotrzeć transportem zbiorowym gdzie tylko chcemy. W planowaniu podróży niezbędna jest słowacka wyszukiwarka połączeń www.cp.sk. Ponieważ wielu Czytelników pytało na priv, jak z niej korzystać, stworzyliśmy tę oto instrukcję i prosimy o jej udostępnianie, by tanie i wygodne podróże po Słowacji były dostępne dla każdego Polaka.
Czy w wyszukiwarce cp.sk znajdę pociągi i autobusy?
To chyba najczęściej pojawiające się pytanie spośród tych, które otrzymujemy na skrzynkę profilu Inicjatywa obywatelska Polska-Słowacja-autobusy. Owszem, słowacka wyszukiwarka www.cp.sk jest uniwersalną wyszukiwarką transportu publicznego, obejmującego pociągi (vlaky) i autobusy (po słowacku autobus to autobus, nie używa się słowa bus, ale w wyszukiwarce autobusy są właśnie oznaczone angielskim słowem bus – nie ma to jednak nic wspólnego z polskim mikrobusem, oznacza po prostu autobusy, najczęściej normalne, czyli duże). Oprócz tego jest też kategoria MHD (mestská hromadná doprava), oznaczająca komunikację miejską. Połączenie autobusowe łatwo jest odróżnić od kolejowego choćby ze względu na ikonkę pociągu lub autobusu.
Podstawowe słowa i zwroty – transport publiczny po słowacku
Z wyszukiwarki korzysta się bardzo intuicyjnie, oba nasze języki są podobne, ale tym niemniej podobne jest około 70% słów w języku polskim i słowackim, a nie całe sto procent. Te brakujące około 30% słów stwarza problemy i dlatego niezmiennie namawiam, by języka słowackiego się po prostu nauczyć jako języka obcego, w czym może pomóc nasz podręcznik do ekspresowej nauki tego języka. I nie chodzi tu wcale o żmudną naukę języka na takiej zasadzie, jak uczymy się języków „naprawdę obcych”, takich jak angielski, niemiecki, francuski czy hiszpański, z odmienną gramatyką, odmiennym słownictwem itp. Gramatyki słowackiej na pewnym poziomie nie musimy uczyć się prawie wcale (język jest skonstruowany według podobnych reguł jak polski), najważniejsze to te 30% odmiennego słownictwa, którego zapamiętanie tak naprawdę załatwia sprawę.
Poniżej – garść ważnych słów i zwrotów, z którymi spotkacie się w wyszukiwarce i które warto znać, a które nie są podobne do polskich. Słów oczywistych, takich jak to że autobus to autobus, nie podajemy.
Cesta – droga w znaczeniu fizycznym (obiekt – ulica, jezdnia itp.), ale też droga w znaczeniu: podróż
cestovanie – podróżowanie
cestovný poriadok – rozkład jazdy
vlak – pociąg
železnica – kolej
železničná stanica – dworzec kolejowy
hľadať – szukać
meškanie – opóźnienie
odkiaľ – skąd
kam – dokąd
zastávka – przystanek
odchod – odjazd (autobusu, pociągu)
príchod – przyjazd (autobusu, pociągu)
prestup – przesiadka
bez prestupov – bez przesiadek
listok – bilet
cestovné – koszt biletu, opłata za przejazd
doprava – transport
dopravca – przewoźnik (komercyjny) / operator transportu publicznego (przewoźnik dotowany)
priamy – bezpośrednio
len, iba – tylko
len priame spojenia – tylko połączenia bezpośrednie
dnes – dzisiaj
zajtra – jutro
skoršie – wcześniejsze
neskoršie – późniejsze
skôr – wcześniej
neskôr – później
vzdialenosť – odległość
spoločnosť
Železničná spoločnosť Slovensko – dosłownie: Kolejowa spółka Słowacja, Koleje Słowackie, skrót: ZSSK, państwowy operator przewozów kolejowych zarówno Intercity i pospiesznych, jak i regionalnych
spoj, spojenie – połączenie (autobusowe, kolejowe)
vytlačiť – wydrukować
zdieľať – udostępnić
rýchlo – szybko
rýchlik – pociąg pospieszny
Skróty w wyszukiwarce
W wyszukiwarce i ogólnie w transporcie publicznym spotkamy się z różnymi skrótami, które warto znać. Poniżej kilka przykładów:
CP – cestovný poriadok – rozkład jazdy
AS – autobusová stanica – dworzec autobusowy
MHD – mestská hromadná doprava – komunikacja miejska
SAD – Slovenská autobusová doprava – Słowacka Komunikacja Autobusowa, odpowiednik PKS. W przeszłości jedna spółka na cały kraj, następnie tak jak nasz PKS podzielona na regionalne oddziały i sprywatyzowana, część upadła, część zmieniła nazwę, ale niektóre nadal funkcjonują pod tą marką, np. SAD Žilina, SAD Poprad
R – rýchlik – pociąg pospieszny
EX – express
Os – osobný vlak – pociąg osobowy
REX – regionálny expres – coś jak nasz pociąg TLK albo pociąg przyspieszony
Nazwy przystanków
W nazwach przystanków można często znaleźć pewne powtarzające się elementy, na przykład:
námestie – plac, rynek
rázcestie – skrzyżowanie
jednota – dosłownie: wspólnota, spółdzielnia. W praktyce chodzi o sklep COOP Jednota, często zlokalizowany w centrum wsi. Przystanek z nazwą Jednota to najczęściej centralny przystanek we wsi
AS – wspomniana już autobusová stanica – dworzec autobusowy
žel. stan. – Železničná stanica, czyli dworzec kolejowy.
Co wpisać do wyszukiwarki cp.sk i jak znaleźć połączenie na Słowacji
Wpisując połączenia do wyszukiwarki trzeba zwrócić uwagę na to, by zrobić to w prawidłowy sposób. Przede wszystkim, nazwa musi być wpisana w języku słowackim (a nie polskim) zgodnie z zasadami słowackiego alfabetu, z uwzględnieniem znaków diakrytycznych, które Polakom często jest trudno zapamiętać. Czyli Bratislava a nie Bratysława, Kežmarok a nie Kieżmark, Trstená a nie Trstena, Ružomberok a nie Rużomberok, Košice a nie Koszyce, Prešov a nie Preszów, Bardejov a nie Bardejów, Liptovský Mikuláš a nie Liptowski Mikulasz, Žilina a nie Żylina, Čadca a nie Czadca, Skalité a nie Skalite, Lysá Poľana a nie Łysa Polana, Starý Smokovec a nie Stary Smokowiec, Oravice a nie Orawice, Tatranská Lomnica a nie Tatrzańska Łomnica, Štrbské Pleso a nie Szczyrbskie Pleso. To niby oczywistość, ale czasem człowiek nawet z przyzwyczajenia wpisze nazwę w polskiej wersji (np. Bratysława, Koszyce) lub polskimi literami (w zamiast v) i to może być przyczyną problemów ze znalezieniem połączenia. Jasne jest, że nie zawsze dokładnie wiemy, jak prawidłowo zapisać po słowacku daną miejscowość, na wszelki wypadek warto to po prostu sprawdzić w internecie.
Na szczęście wyszukiwarka podpowiada prawidłowe warianty, więc można łatwo znaleźć szukaną nazwę miejscowości, wpisując kilka pierwszych liter. Ale uwaga, bo nie wszystko jest tak jednoznaczne. Chociażby znana i lubiana Trstená przy polskiej granicy. Niby jasna sprawa, ale jest też Trstená na ostrove – węgierskojęzyczne miasteczko na południu Słowacji, nad Dunajem, koło granicy z Węgrami. Nawet samym Słowakom zdarza się te dwie miejscowości mylić.
Filozofia wyszukiwarki jest taka, że wpisując daną nazwę miejscowości wyszukiwarka z reguły podpowiada trzy różne warianty: Miejscowość, vlaky, autobusy; Miejscowość, AS (dworzec autobusowy) lub Miejscowość hlavná stanica / železničná stanica. W pierwszym przypadku wyszukiwarka wskaże nam wszystkie połączenia (autobusowe i kolejowe) do/z danej miejscowości, w drugim tylko na/z dworca autobusowego, w trzecim tylko na/z dworca kolejowego. Też trzeba na to zwracać uwagę.
I kolejna rzecz – wiele popularnych wśród Polaków miejscowości turystycznych czy po prostu miejsc w górach funkcjonuje jako samodzielne miejsce, np. Łysa Polana, Stary Smokowiec, Tatrzańska Łomnica, Oravice. Tymczasem w wyszukiwarce cp.sk z reguły jest to skonstruowane w taki sposób, że na początku podana jest formalna przynależność administracyjna danej miejscowości do danej gminy (która wcale nie musi być oczywista), a później po dwóch przecinkach są już konkretne lokalizacje. Dla nas Łysa Polana to po prostu Łysa Polana, a Podspady to mała wieś między Javoriną a Żdiarem, mijana w drodze do Smokowca lub Popradu. Tymczasem formalnie słowacka część Łysej Polany oraz Podspady są przysiółkami wsi gminnej Tatranská Javorina, wskutek czego przystanki są w wyszukiwarce zapisywane jako Tatranská Javorina,, Podspády oraz Tatranská Javorina,, Lysá Poľana. Z kolei Tatrzańska Kotlina, Tatrzańska Łomnica i Smokowce oraz kilkanaście sąsiednich osad tworzą administracyjnie Miasto Wysokie Tatry, o czym Polacy wcale nie muszą wiedzieć, bo po co. Ale skutkiem tego szukając Starego Smokowca znajdziemy go jako „Vysoké Tatry,Starý Smokovec,stanica” a Tatrzańską Łomnicę jako: „Vysoké Tatry,Tatranská Lomnica,stanica”. Nie ma co się jakoś szczególnie przejmować, bo wpisując nazwę miejscowości wyszukiwarka nam te warianty podpowiada, ale warto wiedzieć, o co chodzi i dlaczego to tak dziwnie funkcjonuje, a jeżeli jakiejś miejscowości nie możemy znaleźć, to niekoniecznie jej wcale nie ma. Tak samo jest z Oravicami, które są eksklawą miasta Twardoszyn, a dlaczego tak – można o tym przeczytać w książce „Nieznany sąsiad. Podręcznik współpracy polsko-słowackiej”. Dlatego w wyszukiwarce Oravice widnieją jako Oravice/Tvrdošín, a przystanek w samych Oravicach (koło basenów i bufetów) nazywa się Oravice/Tvrdošín,Meanderpark.
Wygląda to wszystko zbyt skomplikowanie? Tylko na pozór. Niezmiennie zachęcamy do pogłębiania wiedzy o Słowacji i języku słowackim, czytaniu różnych książek, docelowo również słowackich tekstów w oryginale. Z naszej strony polecamy:
Nieznany sąsiad. Podręcznik współpracy polsko-słowackiej
Przewodnik dla rolkarzy – Kraków, Małopolska, Słowacja
Czytaj też: